De leerkuil en hoogbegaafde kinderen zijn regelmatig geen vrienden. Zo ook bij Janne, 11 jaar, IQ 145+. Janne gaat de leerkuil alleen in wanneer er iemand naast haar zit. Bang om te falen in haar poging iets nieuws te leren. Liever begint ze er maar niet aan want, de intensiteit van de onmacht is te groot om te willen dragen. Ze heeft iemand nodig die haar angst ziet, haar blokkades, en haar stap voor stap, vanuit veiligheid, nabijheid en vertrouwen, door dit proces heen helpt. Janne ervaart iedere nieuwe uitdaging als een geval apart. Bij rekenen zijn er leerkuilen, bij pianoles en bij turnen. Ze leunt op de ondersteuning van de aanwezige volwassenen om erdoor te komen. Haar eigen bewustzijn, zelf actief aanwezig zijn bij die angst en nadenken over wat er nodig is om de situatie aan te kunnen, voelt nog te bedreigend. We willen echter heel graag dat Janne groeit in zelfstandigheid en minder afhankelijk wordt van volwassenen. Haar leerproces stagneert als we haar niet in de gaten houden. Er zijn vanaf een bepaald niveau zaken waarbij je toch echt uitleg en hulp nodig hebt om verder te komen. Ze kan het niet alleen.
We kunnen alleen veranderen als we dit zelf willen en als we ons bewust zijn van wat we doen om ons huidige gedrag in stand te houden. Janne is zich onvoldoende bewust. Iedere keer overkomt het haar weer en heeft ze een volwassene nodig om bewust aan de slag te gaan met de angst voor falen. Er nog vaker met haar over praten? Nog eens vertellen dat je van proberen kunt leren? Dat het niet erg is fouten te maken? Dat we allemaal fouten maken? Voorbeelden geven? Het helpt allemaal niets. Janne blijft dit gevoel ontwijken, het is te pijnlijk.
Janne kwam bij mij. Ik kende haar verhaal en dacht na over hoe ik haar motivatie kon aanwakkeren om met dit pijnpunt aan de slag te gaan. Ik bedacht me dat verandering begint bij bewustzijn. Werkelijk bewust worden we pas als we voelen wat iets met ons doet en we daar vragen over durven stellen aan onszelf. Een van buiten opgelegd inzicht is nog lang geen werkelijk inzicht. Zolang het in je hoofd blijft zitten en het je hart niet raakt kun je er weinig mee.
Janne zat aan mijn tafel. Ik vroeg haar te benoemen welke vaardigheden ze vanaf haar geboorte geleerd had. We maakten een lijst. Deze lijst verdeelden we in vaardigheden die ze zich moeiteloos eigen had gemaakt, zonder zichtbaar leerproces, vaardigheden waar ze een beetje voor had moeten oefenen, en vaardigheden die een grote inspanning vroegen. Deze vaardigheden plaatsten we op een tekening van de bekende berg die deels boven en onder water staat. Zo ontstonden er drie niveaus. Boven water, half boven water en onder water. Hier liet ik haar gevoelsmonsters bij plaatsen. Dit zijn grappige kaartjes van monsters die allerlei verschillende emoties uitbeelden. Dat ging vlot. Ik vroeg toen ze klaar was waar ze zich het liefst bevond. Ze wees de plek onder water aan. Daar waar het leerproces onzichtbaar was. Daar stonden wel vrolijke monsters, maar ook de monsters van verveling. Ik keek naar de bovenste rij en zag daar een ontzettend blij monster, maar ook de monsters van paniek en angst. Ik vroeg Janne welke monsters blijer waren. Die boven of onder water. Janne gaf onmiddellijk aan dat die boven water veel blijer waren. Want, ze was ontzettend blij als het dan eindelijk lukte. Ik vroeg of het dan klopte dat ze, omdat die andere gevoelens zo naar waren, er toch voor koos dit blije gevoel niet te willen ervaren. Ik zag verwarring op haar gezicht voordat ze ja zei. Ik vroeg haar of het klopte dat ze in verwarring raakte. ‘Ja’, zie Janne, ’ik vroeg me af of ik dat echt niet wil voelen’.
Janne werd door dat wat ze zelf had neergelegd, geconfronteerd met dat wat er in haar bewoog. Ze werd zich werkelijk bewust van dat wat ze zichzelf ontnam. Niet ik, maar zij had dit inzicht gecreëerd. De opening naar groei is gemaakt. Dit beeld dat voor haar ogen op tafel lag, was sterker dan alle gesprekken over mindset en mogen falen. Het kwam binnen en zij ging zichzelf die hele belangrijke vraag stellen: ’Wil ik deze blijdschap echt niet voelen?’ Het antwoord gaf ze nog niet. De intensiteit van dit stukje bewustwording vraagt even tijd. Ik forceer niets, zij mag verder met dit inzicht en ik volg. Vanuit veiligheid, nabijheid en vertrouwen.